آثار تاریخی ایران : کعبه زرتشت (مرودشت شیراز - فارس)

کعبه زرتشت در گذشته این گونه می پنداشتند که " کعبه زرتشت " محل نگهداری اوستا و دیگر کتب مقدس ایران باستان بود ، اما به تازگی فرضیه ای مطرح شد که به نظر می رسد از دیگر فرضیه ها قوی تر است . " کعبه زرتشت " نام بنایی است که در محوطه تاریخی " نقش رستم " در استان فارس و در هنگامه امپراتوری شکوهمند پارس ( به احتمال زیاد ، در عصر پادشاهی داریوش بزرگ ) ساخته شده‌ است .این بنا فقط یک ورودی بالاتر از سطح زمین دارد که با یک پلکان ، دسترسی به آن ممکن می شود . تا سال ۱۳۱۶ شمسی ، یک سوم پائینی بنا در زمین دفن شده بود و تنها در این سال و با آغاز کاوش های باستان‌شناسی بود که مشخص شد که بنا در سه سمت خود ( به جز ورودی ) دارای سکّوست .همچنین در درگاه ورودی ، جای چرخش پاشنه دری سنگین و ضخیم ، نشان از در بسته بودن بنا دارد . همه ساختمان بنا ، از سنگ آهکی سفید و سیاه ساخته شده ‌است .در دیوار داخل این ساختمان ، واژه " کعبه " ( در زمان ساسانیان ) ، به خط پهلوی حکاکی شده‌ است و به نظر می رسد که اعراب نیز واژه کعبه را از پارسی باستان گرفته اند .کعبه زرتشت و کاربردی مشخصدرباره کاربرد این بنا ، دیدگاه های گوناگونی بیان شده ‌است و تا کنون کاربرد بی شک و تردید آن ، کشف نشده است .بخشی از کاربردهایی که درباره این بنا حدس زده شده است ، چنین اند :- آرامگاه همیشگی داریوش که بعدها از آن صرف نظر کرده اند .- آرامگاه موقت ( فقط تا پوسیده شدن اجساد )- جایگاه آتش مقدس ( آتشگاه )- جایگاه نگهداری اوستا و کتب دینی- جایگاه پرچم‌ های شاهینظریه ای تازه در خصوص کاربرد کعبه زرتشترضا مرادی غیاث آبادی ، پژوهشگر ایرانی که تحقیقات فراوانی در زمینه ایران باستان داشته ‌است ، نتیجه کشف خود را در کتابی به نام " نظام گاه شماری در چارطاقی های ایران " توسط انتشارات " نوید شیراز " به چاپ رسانده و راز این بنا را منتشر کرده ‌است .بیشترین گمانه زنی که در خصوص کاربرد " کعبه زرتشت " انجام می شد این بود که این بنا ، محل نگهداری کتاب اوستا و اسناد حکومتی یا محل گنجینه دربار و یا آتشکده معبد بوده ‌است ؛ اما طبق نظر غیاث ، این بنا با مقایسه با تمام بناهای گاه شماری ( تقویم ) آفتابی در سراسر جهان ؛ پیشرفته ترین ، دقیق ترین و بهترین بنای گاه شماری آفتابی جهان بوده است .این در حالی است که تا پیش از این ، بنا هم " چارطاقی ها " در مناطق مختلف ایران ساخته شده بودند و همین وظیفه را با شیوه ای بسیار ساده ، اما دقیق و حرفه ای بر عهده داشتند .تمام بناهای گاه شماری آفتابی در جهان فقط می توانند روزهای خاصی از سال ( مانند روزهای سرفصل ) را مشخص کنند و حتی با سال خورشیدی هم تنظیم نیستند ؛ اما این بنا با دقت و علمی که در ساخت آن اجرا شده ، قادر است بسیاری از جزئیات روزهای مختلف سال و ماه ها را مشخص کند .زرتشتیان با استفاده از این بنا می توانستند بسیاری از مناسبت ها و جشن های سال را روز به روز دنبال کنند و از زمان دقیق آنها آگاه شوند .بسیاری از بناهای چارطاقی در سطح کشور ( به تصور آتشکده ) یا به طور کامل تخریب شده و یا تغییر کاربری داده شده ‌است . ولی خوشبختانه تعدادی هم مانند چارطاقی " نیاسر " و چارطاقی " تفرش " ، سالم مانده و برای ما و نسل های بعدی باقی مانده اند .طبق این نظریه ؛ این بنا ، یک گاه شمار تمام سنگی ثابت در جهان است که به نظر می رسد سازندگان آن بر نکات علمیِ جغرافیایی ، نجومی ، سال کبیسه ، انحراف کره زمین نسبت به مدار خورشید ، تفاوت قطب مغناطیسی با قطب جغرافیایی ، مسیر گردش زمین به دور خورشید مسلط بودند تا بتوانند 500 سال پیش از زادروز مسیح ، چنین اثر دقیقی را ایجاد کنند .حال آنکه کروی بودن کره زمین و گردش زمین به دور خورشید ، در چهارصد سال اخیر در اروپا کشف شد .ساسانیان و کعبه زرتشتکاربرد بنا در دوره هخامنشی هرچه بوده ‌باشد ، به نظر می‌ رسد که بنا در دوران ساسانی و به خصوص اردشیر به اوج اهمیت رسیده ‌است .در این دوران ، 3 سنگ‌ نوشته مستقل بر روی سکّوهای بنا ایجاد شده ‌است که اطلاعات گسترده ای در خصوص ساسانیان ارائه می‌ کند .

آثار تاریخی ایران : عمارت خورشید (کلات - خراسان رضوی)

عمارت خورشید بنایی در شهرستان کلاتعمارت خورشید در سال ۱۱۵۱ هـ.ق، به دستور نادرشاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم در کلات ساخته شده‌است.این بنا مربوط به سال‌های آغازین به قدرت رسیدن نادرشاه افشار می‌باشد. عملیات ساخت عمارت در تمام طول پادشاهی ادامه داشته و حتی تا آخرین سال‌های حیات نادرشاه یعنی سال ۱۱۶۰ هجری قمری در دست ساخت بوده‌است.زیرا کتیبه ثلث بسیار زیبای«سوره نباء» که در قسمت دور تا دور فضای گنبد نوشته شده به همین تاریخ اشاره دارد.این عمارت در وسط باغ بزرگی قرار دارد که شامل یک بنا در سه طبقه‌است. ارتفاع آن در گذشته، حدود ۲۵ متر بوده‌است اما در حال حاضر به علت خرابی طبقه سوم، ارتفاع آن بیش از ۲۰ متر نیست. طبقه اول آن ۸ ضلعی است که آن را روی چهار ردیف پلکان به شکل هرم بر پا کرده‌اند.ورودی ‌های کاخ ،در اضلاع هشتگانه قرار دارد که به سالن اصلی کاخ منتهی می‌ شود.این کاخ مجموعاً دارای ۱۲ اتاق است که داخل هراتاق نیز تزئیناتی از نقاشی و گچ بری دیده می‌ شود. در میان این تزئینات، تصاویری از شاهزادگان نادری نیز به چشم می‌ خورد. در وسط این بنای هشت ضلعی ، برج استوانهای مانند، در دو طبقه قرار دارد که محل اقامت شاه و خانواده اش بوده‌است. زیبایی این کاخ بیشتر در آرایش نمای خارجی کنگره دار ساختمان است که در آن معماری مغولی - هندی به چشم می‌ خورد. داخل اتاق‌ها با نقاشی و گچبری تزئین شده‌اند. در وسط این بنا از سطح پشت بام برجی مدور با ترک های شبیه نیم ستون معروف به خیاری احداث شده‌است.