طبیعت ایران : سفر به بلوچستان

سفر به سیستان و بلوچستانسفری که با  روستای سیرچ کرمان و سرو کهنسال آن آغاز شد و با گذر از جاده پرهیجان و خوفناک شهداد به نهبندان ادامه یافت. در زابل دریاچه هامون صابری و دریاچه هامون پوزک را به نسبت آن چه در ذهنم بود پرآب تر دیدم و با کوه خواجه و دهانه غلامان و شهر سوخته به گذشته های دور سفر کردیم و درکنار چاه نیمه ها با صیادان بلوچ گپ زدیم.در این سفر مسافتی در حدود ۶۰۰۰ کیلومتر پیموده شد.در بازارهای زاهدان و چابهار با مردمان سیستان و لباس های بلوچی بُر خوردیم و با افتخار هم جامه شان شدیم...در جاده های حیرت آور دیار سیستان و بلوچستان چرخیدیم و از هر لحظه حضور در این طبیعت عجیب خدا را شکر کردیم. هنوز حیران عزلت راه آهن و ساختمان شهربانی و پست میرجاوه بودم که غار لادیز را در میان ناهمواری های خشک اطراف، پرآب یافتم...عبداله روستای تمین و کلام شیرینش، درب خانه اش که رو به تفتان زیبا باز می شد و دختر و نوه اش که کودکانی هم سن و هم بازی بودند! و  همان چند دقیقه مهمانی خانه ساده اش آنقدر لذت بخش بود که روستای تمین را برایمان معنای دیگری بخشد...از سکوت و آرامش دریاچه سردریا نیرو گرفتیم و مهمان تفتان پرجنب و جوش و آسمان آبی اش شدیم...سفال های سنتی کلپورگان و "دل مرادش" که با عشق کارگاه سفالگری روستا را اداره می کرد؛ و سراوانی که سین هشتم سفره هفت سین ما شد...شنا در رودخانه پرآب سرباز و زندگی چند ساعته با گاندو، این تمساح دوست داشتنی و خطرناک در پاسگاه حیات وحش درگس و قدم زدن در کنار سد پیشین و حاشیه رودخانه باهوکلات که مانند رویایی بود که هنوز باورش برایم سخت است...مقاومت و پایداری دیرینه نیاکانمان را با دیدن قلعه سه کوهه و قلعه مچی و آسباد مچی و قلعه ناهوک و قلعه سب مرور کردیم.گذر از باغ های موز و جالیزهای هندوانه های شیرین و رسیدن به سرزمینی متفاوت با آن چه پیش از آن دیده بودیم: کوه های مریخی یا مینیاتوری... بعد از آن گواتر و جنگل های حرا و خرچنگ های دوست داشتنی عمان... ساحل شنی بی نظیر دریای عمان در کنار کوه های صخره ای... تالاب لیپار یا تالاب صورتی... گل افشان کهیر بندر تنگ... جاده فرح بخش چابهار به بندر جاسک با فراز و فرودهای دوست داشتنی و قسمت هایی که آب برده بود!و آن حس بیقراری و دلتنگی که لحظه ورود به هرمزگان داشتیم را هیچ گاه فراموش نمی کنم... هر چند خیلی زود دلتنگی دیار رستم و زال با خونگرمی بندر نشینان جبران شد...در روزهای پایانی سفر، میهمان دوستانمان در روستای تُم گران در مجاورت شوره زار هامون جازموریان بودیم و حنابندان و عروسی بلوچی را دیدیم و با رسوم هنوز زنده روستا زندگی کردیم...دریاچه هامون صابری (دریاچه سیستان)دریاچه هامون صابری یا دریاچه سیستان در شرق ایران و در شمال استان سیستان و بلوچستان در نزدیکی زابل واقع شده است...بخشی از این دریاچه در ایران و بخش بزرگتر و پرآب آن در افغانستان واقع شده است. هامون بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران بوده است که به آن تالاب هامون نیز می گویند...در گذشته های دور دریاچه هامون، دریایی بزرگ و پرآب بوده است. پس از خشکسالی ها و تقسیم بندی های کشورها و نرسیدن آب به مرزهای ایران به مرور قسمت های وسیعی از آن خشک شده است و اکنون به چهار دریاچه مجزا تقسیم شده است: دریاچه هامون صابری یا سیستان، دریاچه هامون پوزک ایران، دریاچه هامون هیرمند و دریاچه هامون پوزک افغانستان که بخش کوچکی از آن نیز در ایران واقع شده است...مسیر دسترسی به دریاچه هامون صابری (یکی از مسیرها): از جاده زابل به نهبندان، سه راهی میل نادر پاسگاه نیروی انتظامی وجود دارد که باید از آن به سمت چاه خرما تغییر مسیر داد. بسته به فصل و وضعیت آب دریاچه مسافت کمتر یا بیشتری از این جاده را باید رفت تا به آب رسید. برای رسیدن به آن از جاده اصلی حدود ۲ کیلومتر در خاکی نامناسب باید پیشروی کرد.منبع اصلی تامین آب هامون صابری، رود هیرمند افغانستان و آب رودهای کوچک فصلی می باشد. نمونه ای از آب راهه هایی که به هامون صابری می ریزد...میل نادر که از زمان نادرشاه افشار به جامانده، در گوشه جنوب غربی دریاچه هامون و در کنار جاده دسترسی نهبندان به زابل واقع شده است...زمانی هامون تا به اینجا آّب داشته و قایق ها در اینجا تردد داشته اند. بقایای گمرک بلژیکی ها در جنوب غربی دریاچه هامون صابری و در میانه راه میل نادر به چاه خرما...نزاع مارها که نتیجه ای تلخ برای هر دو به جا گذاشته...کاروانسرای فرنگی در غرب دریاچه هامون...این دیوارها و بناهای نیمه کاره باقی مانده نشان از اهمیت منطقه و رونق اقتصادی در گذشته های نه چندان دور دارد...بازارچه ای در کنار کاروانسرای فرنگی هامون صابری...نمایی رو به هامون...اینجا همه چیز به گل نشسته...وقتی در کنار هامون صابری می ایستی با دشتی وسیع و پست روبرو هستی که تا دوردست ها ادامه دارد...چین و چروک هایی از جنس زمین خشکیده هامون...دیدار از دریاچه هامون یکی از آرزوهای من بود. دریاچه ای که تصور می کردم زمانی که به آن برسم دیگر خیلی دیر شده باشد و به جای دریاچه با کویری خشکیده و بی آب مواجه بشوم...در طول مسیر رسیدن به دریاچه، مرتب منطقه را با نقشه تطبیق می دادم و می دیدم که طبق نقشه باید درون آب باشیم اما هنوز در خشکی سوار بر ماشین هستیم!البته با توجه به شنیده ها و اخبار متفاوتی که از هامون رسیده بود چندان امیدی به دیدن آب در هامون نداشتم اما خوشبختانه زودتر از تصور به آب رسیدیم... هیچ حس قابل اتقالی برای نوشتن وجود ندارد. سکوت و تنهایی هامون را فقط زمانی می توانی درک کنی که در آغوشش قرار بگیری...هرچند مشاهده دو دسته پلیکان و یک دسته فلامینگوی در حال پرواز بر روی دریاچه هامون بسیار عجیب و در عین حال امیدوار کننده بود و گروه ما را به سر ذوق آورد اما تصور پرندگان فراوان در حال پرواز بر روی دریاچه و مردمانی که زمانی سوار بر توتن به دنبال روزی خود از هامون دست و دلباز بودند دنیای از حسرت و افسوس به دنبال دارد...شب قبل و در طول مسیر صحبت های زیادی در مورد علل خشک شدن دریاچه هامون و وضعیت فعلی آن به میان آمد که از آن جمله می توان به سد کجکی و سد کمان خان بر روی هیرمند در افغانستان، عدم تصمیم جدی بر حفظ هامون از سوی مسولان، کم شدن بارندگی ها و ... اشاره کرد. سد کجکی در سمت راست و دریاچه هامون در سمت چپ هر عکس دیده می شود. منبع عکس: ویکی پدیااما عدم پایبندی افغانستان به توافق سال ۱۳۵۱ بین ایران و افغانستان درباره سهم آب ایران مهم ترین عامل وضعیت کنونی دریاچه هامون می باشد... (دیده بان کوهستان) سپاس از اداره کل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان و محیط زیست زابل و به ویژه محیط بانان گرم و صمیمی محیط بانی هامون به خصوص آقای صیادی عزیز که در این بازدید همراه ما بودند.